Paul Morphy - geniusz szachów

Paul Morphy urodził się 22.06.1837 roku w Nowym Orleanie, zmarł 10.07.1884. W szachy nauczył się grać w wieku 6 lat. Robił błyskawiczne postępy, w wieku lat 10 był już silnym szachistą a jako 13 latek pokonał sławnego Lowenthala (+2=1). Jego kariera szachowa trwała zaledwie 2 lata !. Morphy słynął z fenomenalnej pamięci.

W roku 1857 zagrał w Pierwszym Amerykańskim Kongresie Szachowym a jego zwycięstwo było sporą sensacją. Turniej był rozgrywany systemem eliminacyjnym, przeciwnikami byli kolejno Thomson (+3), Meek (+3), Lichtenhein (+3=1) a w finale szachista światowej czołówki Paulsen (+5-1=2). Było jasne, że na arenie szachowej pojawił się ktoś wyjątkowy. Po tym niewątpliwym sukcesie rozgrywał partie z szachistami amerykańskimi ale nie byli oni w stanie stawić mu czoła.

Za najsilniejszego szachistę na świecie uchodził wówczas Howard Staunton. Amerykańscy przyjaciele szachów zaczęli zabiegać o konfrontację Morphy - Staunton. Ten drugi odmówił jednak przyjazdu do Stanów Zjednoczonych, postanowiono więc , że Morphy pojedzie w tym celu do Europy i przy okazji zagra z graczami czołówki światowej. W oczekiwaniu zgody na mecz ze strony Stauntona pokonał czołowych szachistów angielskich - Barensa (+19-7=1), Bodena (+5-1=1), Birda (+10-1=1), Lowe (+6), Medleya (+3), Owena (+4-1). Zwyciężył też będącego u szczytu sławy i formy Lowenthala (+9-3=3). Mocno naciskany przez opinię publiczną Staunton określił termin meczu na jesień 1858, więc Morphy pojechał do Paryża skonfrontować swoje siły z pozostałymi graczami światowej czołówki. Zaczął od pokonania Harrwitza (+5-2=1) następnie pokonał sławy szachów francuskich Saint-Amant, de Riviwere i innych. Satunton nie stawił się na ustalony pojedynek, wyraźnie obawiał się porażki. Skorzystał z okazji Anderssen będący wtedy uznawany za najpoważniejszego kandydata do walki o prymat szachowy. W grudniu 1858 rozegrano wielki pojedynek o nieoficjalne mistrzostwo świata na który składały się 2 mecze. Morphy wygrał stosunkowo łatwo (+7-2=2) oraz (+5-1=0). W kwietniu 1859 roku w Cafe de la Regence odbył się pożegnalny bankiet na cześć amerykańskiego mistrza. W londynie czekano na podjęcie rękawicy przez Stauntona lecz to nie nastąpiło. Wprawdzie morphy podbił świat szachowy, opuszczał jednak Europę rozczarowany z powodu zachowania Stauntona.

W Nowym Jorku powitano nowego bohatera narodowego z wielkim entuzjazmem. W latach 1859-60 pracował w redakcji "The Chess Monthly". Ogłosił, że już zawsze będzie rozgrywał partie dając przeiwnikom piona i ruch for. Następnie nie mając równych sobie przeciwników wycofał się z zycia szachowego i podjął praktyke adwokacką. Od tego czasu rozgrywał już tylko sporadycznie partie towarzyskie. Sam uważał, iż nigdy nie udało mu się grać z pełną siłą. W ciągu swojej szachowej aktywności w katach 1858-59 wzbogacił teorię szachową nowymi wartościami. Był niezrównanym mistrzem kombinacji szachowej, grał elegancko i pomysłowo, preferował atak. Był wybitnym mistrzem końcówek szachowych, do dzis jego partie uchodzą za arcydzieła. Morphy nigdy nie grał dla samego zarobku, przez potomnych jest uznawany za geniusza szachowego.


Słynna partia operowa

Obrona Philidora
P. Morphy - Książe Karol / Hrabia Isouard
Loża Opery Paryskiej 1858

1.e4 e5 2.Sf3 d6 3.d4 Gg4? 4.dxe5 Gxf3 5.Hxf3 dxe5 6.Gc4 Sf6? 7.Hb3! He7 8.Sc3! c6 9.Gg5 b5?
10.Sxb5! cxb5 11.Gxb5+ Sbd7 12.0-0-0 Wd8



13.Wxd7! Wxd7 14.Wd1 He6 15.Gxd7+ Sxd7 16.Hb8+!! Sxb8 17.Wd8# 1-0


Morphy'ego obrona w partii hiszpańskiej:
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0-0 Sxe4 6.d4 b5 7.Gb3 d5 8.dxe5 Ge6 9.c3

Morphy'ego wariant w obronie dwóch skoczków:
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gc4 Sf6 4.Sg5 d5 5.exd5 Sa5 6.d3

Źródła: Władysław Litmanowicz i Jerzy Giżycki "SZACHY od A do Z"
Wydawnictwo "Sport i Turystyka", Warszawa 1987

[59 oficjalnych partii Paula Morphy'ego]